Podstępni mecenasi, przestępcy i otumanione kobiety

"O królach i kapuście" Marian Brandys, wyd. 2 ISKRY, s. 211 - 212

 

Nadina, Kobylka, Wolumyn, Oszow

Antonio Rizzi - Zanoni, Mapa województwa mazowieckiego, rawskiego i płockiego, 1781

 

Pas z papugami

Pas kontuszowy z Manufaktury w Kobyłce, Muzeum Narodowe w Warszawie 

 

Dziedziniec dworski

Trasa wycieczki Zofii Nałkowskiej biegła z Górek do Strugi. Ten mijany dziedziniec dworski w Kobyłce, to być może dwór Orszaghów. Z opisu pisarki wynika, że działało przy nim spore gospodarstwo rolne.    

Zofia Nałkowska "Dzienniki 1909 - 1917"

 

18 uzbrojonych bandytów, 700 strzałów - morderstwo leśniczego w Maciołkach

 

Przegląd Wieczorny 27 grudnia 1919 r. 

Stary cmentarz w Kobyłce - detale

 

Mgliste przedpołudnie - rondo "Cudu nad Wisłą"

 

Wyzysk nieletnich i nieuczciwa konkurencja

    "Z rontem marszałkowskim przez Warszawę (Zeznania oskarżonych z lat 1787 - 1794)" (opr. i wstęp Zofia Turska) to bardzo ciekawy zbiór protokołów zeznań oskarżonych o najróżniejsze występki mieszkańców Warszawy i okolic. Wśród nich jest też poniższy wątek kobyłkowski (z manufakturą pasów kontuszowych i jej ówczesnym właścicielem Szczepanem Filsjeanem w tle), pokazujący smutne realia ciężkiej, prawie że niewolniczej pracy w ówczesnych manufakturach. 

     Jakub Rembiński - terminator z manufaktury w Kobyłce, do której został oddany do pracy w wieku 11 lat, został oskarżony i osadzony w areszcie (gdzie na wejściu i wyjściu czekały go plagi - bicie oraz zatrudnienie przy robotach przymusowych) za to, że odszedł samowolnie z pracy w manufakturze. Sądząc po pytaniach przesłuchującego go instygatora (prokuratora) widać, że Szczepan Filsjean uważał, że to nie złe warunki pracy i niezasadne przedłużanie umowy terminatorskiej zmusiły Rembińskiego do ucieczki, a inicjatywa Paschalisa Jakubowicza (właściciela konkurencyjnej manufaktury pasów kontuszowych w Lipkowie pod Warszawą), który w ten sposób chciał ściągnąć do siebie doświadczonego pracownika.         

Karta powyższa i poniższe zaczerpnięte z "Z rontem marszałkowskim przez Warszawę" opr. i wstęp Zofia Turska, PIW 1961   

 

Pożar u Nasfeterów

Kurier Warszawski nr 349, 20 grudnia 1938 r.

 

Telefony w Kobyłce – początki

Początki telefonów w Kobyłce to zdaje się wczesne lata 30–te XX wieku. 

Najstarszą wzmiankę o tym, że na terenie Kobyłki był zainstalowany telefon znalazłam w „Spisie abonentów warszawskiej sieci telefonów Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej na lata 1930/1931”. Wśród bardzo nielicznych (zaledwie kilkudziesięciu) abonentów z miejscowości podwarszawskich centrali „Podmiejskiej I” wymieniony jest jeden numer z Kobyłki - cegielnia „Źródnik” - numer abonenta 0. W ramach centrali „Podmiejskiej I” pojedyncze telefony działały też np. w Ząbkach - Zakłady Ceramiczne Pustelnik, w Drewnicy - szpital i w Sulejówku – Piłsudski (marszałek :-)). Wołomin, Marki, Klembów czy Zielonka należały do centrali „Podmiejskiej II”.

Dzwoniąc z centrali ręcznej (gdzie połączenia łączyły telefonistki), trzeba było prosić o połączenie najpierw z „Podmiejską I”, a potem podać numer (lub nazwę/nazwisko) konkretnego abonenta. 

Z kolei, dzwoniąc z centrali automatycznej najpierw trzeba było połączyć się z numerem 02, a potem zamawiać konkretnego abonenta.

W książce telefonicznej na kolejne lata 1932/1933 nadal figuruje tylko 1 numer z Kobyłki – cegielnia „Źródnik”, tym razem tylko z dodatkową informacją o dyrektorze zakładu, którym był Wilhelm Lewy. W Wołominie tymczasem abonentów jest już około dwudziestu m.in.: bank spółdzielczy, huta „Vitrum”, magistrat, Policja, młyn i parę abonentów prywatnych.     

Po kilku latach sytuacja wyraźnie się poprawia, choć liczba abonentów w Kobyłce nadal nie była imponująca. Przełomem na pewno był fakt, że w Kobyłce w drugiej połowie lat 30 – tych zainstalowano centralę telefoniczną, wchodzącą w skład Warszawskiej Sieci Okręgowej (obejmowała ona centrale z miejscowości w odległości do 15 lub 25 km w linii prostej od Warszawy). W Kobyłce w tym czasie znajdowała się rozmównica publiczna, natomiast abonenci z Kobyłki nadal podłączeni byli do centrali w Wołominie.

Ze spisu abonentów na lata 1937/1938  wynika, że telefony w Kobyłce posiadały głównie instytucje, przedsiębiorcy lub osoby zajmujące określone stanowiska. I tak telefon mieli: kierownik szkoły Józef Kuran, Wilhelm Lewy dyrektor cegielni Źródnik”, doktor medycyny Edward Paradistal, proboszcz parafii, Moszek Tejblum prowadzący skład materiałów budowlanych i opału, zakłady ceramiczne „Dyonizy”, zarząd gminny oraz poczta, gdzie zapewne znajdowała się wskazana wyżej rozmównica publiczna. Dodatkowo, w Kobyłce było 4 abonentów prywatnych.

W ostatniej wydanej jeszcze przed wojną książce telefonicznej na lata 1939/1940 dochodzi jeszcze 3 nowych abonentów prywatnych z Kobyłki, w pozostałym zakresie nic się nie zmienia.

Duże zmiany przynosi wybuch II wojny światowej. „Urzędowa Książka Telefoniczna dla Dystryktu Warchau” z 1942 roku nie wymienia już Kobyłki wśród miejscowości z urzędem telefonicznym, rozmównicą publiczną, ani też żadnych abonentów z Kobyłki. Natomiast telefony nadal funkcjonowały w tym czasie w pobliskim Wołominie, Ząbkach czy Zielonce. W Wołominie telefon był m.in. w: restauracjach „Oaza”, „Wołominianka”, kinie „Apollo” czy hutach szkła „Praca” i „Wołomin”, ale też w miejscach przypominających o grozie okupacji: Policji kryminalnej, Judenracie czy szpitalu dla chorych zakaźnie.  

Po II wojnie światowej Kobyłka powoli wracała do telefonicznej łączności ze światem. W „Spisie telefonów województwa warszawskiego i m. st. Warszawy na rok 1955/56”  telefony mają m.in.: cegielnia „Źródnik”, Gospoda Ludowa, dwie szkoły podstawowe, Warszawska Wojewódzka Baza Remontowa oraz Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”, w ramach której funkcjonowały: masarnia, piekarnia, rozlewnia piwa i wód gazowanych. Kilka numerów z Kobyłki działało też w ramach centrali w Wołominie m.in. Zakłady Radiowe Oddział w Kobyłce.  

Skany książek telefonicznych:

polona.pl 

mbc.cyfrowemazowsze.pl

sbc.org.pl 

Stary cmentarz - detale

 

Majowa stacja Kobyłka

 

Stary bruk

Przy okazji przebudowy drogi 634 między Kobyłką a Wołominem, po zerwaniu asfaltowej nawierzchni wyłonił się stary bruk. Widać teraz, że dawniej brukowana szosa była sporo węższa od asfaltowej. Ciekawe jak stare są te "kocie łby"? Czy przedwojenne czy późniejsze? 

 

 

 

Stary cmentarz detale